دهمین نشست نیاوران با عنوان "چرا 17 شهریور نقطه عطف شد؟" با هدف بررسی شرایط و اوضاع سیاسی و اجتماعی آخرین سال حکومت پهلوی، دلایل شکست رویکردهای سیاسی محمدرضا پهلوی موسوم به گسترش فضای باز سیاسی و روی کارآمدن دولت آشتی ملی و عوامل تشدید خشونت رژیم علیه مردم و تاثیر آن بر تزلزل ارتش در برابرمردم و انقلابیون در سالن کنفرانس مجموعه نیاوران تشکیل شد. 

به گزارش الف به نقل از  روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران در این نشست که با حضور بیژن مقدم مدیر این مجموعه و جمع دیگری از کارشناسان و علاقه مندان برگزار شد، دکتر یعقوب توکلی استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه تاریخ معاصر اظهار داشت: در سال 1356 نظریه ای بر مبنای تجربه تاریخی مشروطه و انقلاب های دیگر  با مضمون موج سواری بر انقلاب ایران وجود داشت. پشت این نظریه سفارت انگلیس، MI6، سازمان سیا و وزارت خارجه آمریکا حضور داشتند و باورشان بر این بود که انقلاب در ایران ناگزیر است و راهی برای اینکه جلوی جریان انقلاب گرفته شود وجود ندارد؛ بنابراین باید بگذاریم این موج بگذرد و بر آن سوار شده و نیروهای مورد نظر خود را به عنوان رهبران انقلاب قرار داده تا با ما وارد گفتگو شده و منافعمان را تامین نمایند.

او ادامه داد: بر اساس نظریه یاد شده در ایران دولت از هویدا به آموزگار تغییر پیدا کرد تا جامعه راضی شود، اما به دلیل رفتارهای  خشونت آمیز رژیم همچون ماجرای سینما رکس آبادان، آموزگار برکنار شده و شریف امامی با شعار آشتی ملی به میدان می آید و دولت شروع به دادن امتیازهایی همچون افزایش حقوق ها و تغییر تاریخ از شاهنشاهی به هجری شمسی می نماید.و در همین مقطع است که نیروهای جبهه ملی را در رسانه هایشان مطرح میکنند تا آنها را جایگزین رهبران اصلی مردم نمایند.در جریان انقلاب کشتارهایی که صورت گرفت از سوی رژیم بود که تا جایی که می توانستند مردم را می کشتند، اما مردم هیچگاه دست به اسلحه نشدند

او افزود: از سوی دیگر تجربیات 500 ساله تاریخ اروپا ثابت کرده بود که اگر در شورش ها دولت با مردم همراهی کرده و به آن ها باج دهد، آن جریان مردمی پیروز شده و در نهایت این دولت ها هستند که باید از میان بروند؛ اما اگر این دولتها جرات کرده و دست به دستگیری و کشتار رهبران مردم بزنند، مردم ترسیده و به کنار رفته و شورش خود به خود شکست می خورد.

این پژوهشگر تاریخ معاصر توضیح داد: در تاریخ 13 شهریور همزمان با روز عید فطر  و پس از نماز تظاهراتی به پیشنهاد آقای هادی غفاری در تپه های قیطریه توسط نمازگزاران انجام می شود؛ و به دنبال آن و به دعوت آیت الله بهشتی و مطهری تظاهرات بسیار گسترده دیگری روز پنج شنبه 16 شهریور ماه انجام و در آن جمعیتی  میلیونی در طول خیابان شریعتی از چهار راه قصر تا سر خیابان انقلاب شرکت می کنند؛ و همانجا فراخوان تظاهرات روز جمعه 17 شهریور در میدان ژاله اعلام می شود. دو تظاهرات به آرامی انجام و جمعیت بدون هیچ مشکل، کشتار و مواجهه تلخی متفرق می شوند و یکپارچه شعار می دهند فردا صبح، 8 صبح، میدان ژاله.

او ادامه داد: با به وقوع پیوستن این تظاهرات پهلوی ها و تاکید می کنم آمریکایی ها به این نتیجه رسیدند که نمی توان بر موج انقلاب سوار شد و باید سیاست مشت آهنی اجرا و دست به یک اقدام خشونت آمیز زده شود تا بتوان نیروهای انقلابی را سرکوب کرده و با دستگیری های گسترده، مردم ترسیده و متفرق شوند.

او تصریح کرد: در صبح روز 17 شهریور مردم در میدان ژاله تجمع می کنند و هنوز اجتماع بزرگی شکل نگرفته بود، اما با اعلام حکومت نظامی (تا قبل این واقعه مردم هیچ تجربه ای درخصوص حکومت نظامی نداشتند) لشگر گارد با سلاح ژسه، تیربار و هلی کوپتر به میدان آمده و مردم را همچون اردوی دشمن از طرف های مختلف به رگبار بسته و قتل عام می کنند و بر اساس آمار اعلام شده از 92 تا 4 هزار نفر (به گفته شاپور بختیار در بی بی سی) در این حادثه قتل عام می شوند و رژیم سیاست مشت آهنی خود را با رقم زدن این واقعه پیاده می کند.

او خاطر نشان کرد: درگیری های رژیم با مردم پیش از 17 شهریور درگیری نیروهای پلیس با مردم و تنها با تپانچه، باتوم و گاز اشک آور بود. اما در آن جمعه خونین با استفاده از لشگر گارد درگیری بسیار وحشتناکی با خشونت بالا و سلاح های قوی اتفاق افتاد.

او افزود: همان کاری که رضا شاه با استفاده‌ از لشگر شرق در مسجد گوهرشاد کرد و مردم را بخاک و خون کشید.استراتژی فوق العاده امام با محتوای" گل در برابر گلوله" (که در اهدای گل توسط مردم به سربازان متبلور شد) باعث شد پهلوی ها اعتراف کنند که آوردن سربازان ارتش به خیابان اشتباه بوده است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه آمریکا علی رغم سر دادن شعار حقوق بشر و سیاست فضای باز از کشتار 17 شهریور حمایت می کند، گفت: بسیاری از دولت ها همچون انگلیس، فرانسه، چین و غیره نیز از این اقدام رژیم پهلوی و قتل عام حمایت کردند؛ در اقدامی عملی نیز امریکا قرارداد نظامی جدیدی به مبلغ 2 میلیارد و هفتصد میلیون دلار با رژیم پهلوی منعقد می کند تا بر اساس آن سلاح های ضدشورش برای سرکوب مردم در اختیار رژیم قرار دهد، اما هیچگاه این سلاح ها را به کشورمان تحویل نداد.

او تصریح کرد: غربی ها در جایی که خواست مردم مخالف سیاست ها و منافعشان باشد از کشتار آن ها حمایت می کنند و در آنجا حرفی از حقوق بشر نمی باشد.

دکتر توکلی با بیان اینکه انقلاب اسلامی یکی از سفید ترین انقلاب ها در دنیا است، اظهار داشت: در جریان انقلاب کشتارهایی که صورت گرفت از سوی رژیم بود که تا جایی که می توانستند مردم را می کشتند، معدود حملاتی هم ازسوی تندروها صورت می گرفت، اما مردم هیچگاه دست به اسلحه نشدند.

او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا بعد از 17 شهریور 1357 روند تزلزل اراده نیروهای ارتش شروع و پیوستن این نیروها به مردم شدت گرفت، توضیح داد: ذهن پهلوی ها بسیار کوچک بود؛ اشتباه حکومت پهلوی ها این بود که فکر نمی کردند سربازان ارتش از خود مردم هستند و اگر وارد ارتش شده اند خود را حافظ مرم می دانند نه قاتل مردم.

او ادامه داد: از طرفی استراتژی فوق العاده امام با محتوای" گل در برابر گلوله" (که در اهدای گل توسط مردم به سربازان متبلور شد) باعث شد پهلوی ها اعتراف کنند که آوردن سربازان ارتش به خیابان اشتباه بوده است. در آن دوران روزانه قریب به هزار نفر از پادگان های سراسر کشور فرار می کردند و زمانی که یک فرمانده دستور تیر می داد، نمی دانست که اولین گلوله به سمت خودش شلیک می شود یا مردم.